Yaşlı Yetişkinlerde Gündüz Uyuşukluğu Ve Bilişsel İşlev Bozukluğu: Aromaterapiyi Deneyin!
İnsanlar yaş aldıkça bilişsel, fiziksel ve sosyal birtakım değişimler yaşarlar. Bu değişimler
dikkat, hafıza, konsantrasyon, algılama, muhakeme yeteneği gibi işlevlerde de gerilemeye
neden olur. Bu işlevlerin eksikliği kişinin yaşam kalitesini ciddi oranda etkiler. Yaş ilerledikçe
yaşanan en yaygın problemlerden biri de uyku problemidir. Kaliteli bir gece uykusu
geçiremeyen insanlar gündüz de uyuşuk bir ruh halinde olur ve bu durum dikkat ve
konsantrasyon eksikliğini tetikler.
Yaşlılarda bilişsel işlevlerde ve uykuda yaşanan bozuklukların üstesinden gelmek için
farmakolojik yöntemler kullanılabilir. Fakat bunların potansiyel yan etkileri ve yaşlılarda çoklu
ilaç kullanımına bağlı kimi zaman istenilen etkiyi göstermemesi gibi faktörler farmakolojik
olmayan yaklaşımlara olan yönelimi de arttırmaktadır. Bu yöntemlerden biri de bitki bazlı
uçucu yağların fiziksel ve zihinsel sağlığın tamamlayıcı olarak kullanılması olarak tanımlanan
aromaterapidir. Aromaterapinin yaşlılarda uyku problemleri ve bilişsel işlev bozuklukları
üzerindeki etkilerini araştıran birçok çalışma mevcuttur. Fakat bu iki durum birbirini tetikler
ve yaşlı kesim bu iki durumu eş zamanlı olarak yaşar. Literatürde bu iki durumun beraber
incelendiği bir çalışma olmaması araştırmacıları harekete geçirdi. 2020 yılında Karabük ve
Gazi Üniversitesi’nin ortak çalışması ‘’Holistic Nursing Practice’’ isimli dergide yayımlandı.
Çalışmaya uykuyu ayrıca etkileyen enfeksiyon gibi fiziksel şikayeti ve koku alma problemi
olmayan huzurevinde yaşayan 39 yaşlı yetişkin katıldı. İnhalasyon aromaterapisi için hem
lavanta yağı hem de biberiye-limon yağı karışımı tercih edildi. Aromaterapi seansları bir hafta
boyunca rutin olarak yapıldı. Aromaterapi seanslarından önce ve sonra katılımcıların bilişsel
işlevlerini (BOMCT) ve gündüz uyku eğilimini (Epworth Uykululuk Ölçeği) değerlendiren
ölçekler kullanıldı. Toplanan tüm verilerin analizi lavanta aromaterapisinin hem gündüz uyku
eğilimini azalttığını hem de yaşlı yetişkinlerde bilişsel işlevlerde iyileşme sağladığını; biberiyelimon
yağı karışımının ise yaşlı yetişkinlerde bilişsel işlev bozukluğuna iyi geldiğini gösterdi.
Bu çalışma biberiye-limon yağı ve lavanta yağının yaşlılarda gündüz uyku hali üzerinde
etkisini değerlendiren literatürdeki ilk çalışma olmasına rağmen yalnızca huzurevinde
yaşayan popülasyon ile yapılması bazı sınırlamalara neden olabilir. Araştırmacılar bir sonraki
adımın farklı ortamlarda yaşayan yaşlı yetişkinlerin verilerinin bir arada değerlendirileceği
randomize kontrollü çalışmalar olacağını söylüyorlar.
KAYNAK
The Effect of Aromatherapy Application on Cognitive Functions and Daytime Sleepiness
in Older Adults Living in a Nursing Home, Holistic Nursing Practice, 2020
